سلام دوستان، چه خبر!؟ با یک مقاله روانشناسی دیگه در خدمتتون هستم و همون طور که هفته پیش قول دادم، امروز قرار است در رابطه با چیستی کژ رفتاری (Behavioral bias) و انحراف در رفتار ما آدم ها براتون صحبت کنم. شاید برای شما هم گاهی این سوال پیش آمده باشد که چرا بعضی از ما آدم ها انواع رفتار های انحرافی و یا به اصطلاح کژ رفتاری ها (Behavioral bias) ازمون سر میزنه و به هیچ وجه هم احساس پشیمانی یا گناه نمیکنیم.
برای من که این سوال زیاد پیش اومده، برای همین تصمیم گرفتم تا برم و درباره اش تحقیق کنم و حالا میخوام اون چیزایی رو که فهمیدم با شما خوانندگان محترم این مقاله به اشتراک بزارم. اگر شما هم مثل من کنجکاوید تا در این باره بیشتر بدونید، تا آخر این مقاله با من همراه باشید، بیشتر از این پر حرفی نمیکنم، بریم سراغ ادامه این قسمت.
با رفتن به قسمت دسته ها و انتخاب دسته مورد علاقه تون میتونید مقاله های بیشتر و متنوع تری را مطالعه کنید.
۱.کژ رفتاری (Behavioral bias) چیست؟
پیش از هر چیزی بهتر است ابتدا درباره تعریف کژ رفتاری (Behavioral bias) صحبت کنیم؛ کژ رفتاری (Behavioral bias) یا انحراف به هر گونه رفتاری گفته میشود که هنجار های فرهنگی را نقض کند. هنجار ها راهنمای همه فعالیت های انسان در جامعه هستند و تعیین میکنند که فرد در شرایط گوناگون چه رفتاری باید یا نباید داشته باشد.
از این رو، مفهوم انحراف اجتماعی طیف وسیعی را در بر میگیرد. به شاخه ای از انحراف اجتماعی، جرم میگویند، ((جرم یک عمل عمدی و ارادی بر علیه قانون است که غیر قابل حمایت و بخشودن بوده و مجرم باید به وسیله دولت دستگیر و مجازات شود)). جامعه شناسان، انحراف یا جرم را یک پدیده اجتماعی بر آمده از علل و عوامل اجتماعی میدانند که زمینه های اجتماعی وقوع آن ها، مسائل و مشکلات اقتصادی همانند: فقر، تورم، گرانی، بیکاری، اعتیاد، فشار های زندگی و… میباشد.
هر کدام از این مؤلفه ها میتواند فرد را به یک بزهکار تبدیل کند. مطالعه کژ رفتاری (Behavioral bias) و جرم و کشف علل و عوامل موثر بر این نوع کژ رفتاری ها (Behavioral bias) یکی از وظایف اصلی جامعه شناسی است.
۲.کژ رفتاری اجتماعی
کژ رفتاری (Behavioral bias) پدیده ای است که به طریقی با انتظار های مشترک اعضای یک جامعه سازگاری ندارد و بیشتر افراد آن را ناپسند و نادرست میدانند. هر جامعه ای از اعضای خود انتظار دارد از ارزش ها و هنجار ها تبعیت کنند؛ جامعه افرادی را که هماهنگ و همساز با ارزش ها و هنجار ها باشند، ((سازگار)) یا ((همنوا)) و کسانی را که بر خلاف آن ها رفتار کنند، ((ناسازگار)) یا ((ناهمنوا)) میخوانند.
در واقع، کسانی که با هنجار های جامعه همنوا هستند ((بهنجار)) شمرده میشوند و آنان که همنوایی ندارند ((نابهنجار)) نام میگیرند. از میان افراد نابهنجار، کسی که رفتار نابهنجاریش زودگذر نباشد و دیرگاهی دوام آورد، کژ رفتار یا منحرف نامیده میشود و رفتار او را کژ رفتاری (Behavioral bias) یا انحراف اجتماعی میخوانند.
جامعه شناسان و آسیب شناسان اجتماعی، کژ رفتاری های اجتماعی را بر مبنای این که چگونه اتفاق می افتند و در کجا و چگونه قانون شکنان به مجازات میرسند، به چند گروه تقسیم کرده که در ادامه به هر کدام از آن ها میپردازیم.
۳.کژ رفتاری نخستین و دومین
فرد هنجار شکنی که هنوز ((برچسب)) نخورده و خود را منحرف نمیداند و گاهی دست به این عمل میزند. مثلا گاهی از مغازه ای دزدی میکند یا با اتومبیل از چراغ قرمز میگذرد. در واقع، به نخستین صورت ((انحراف)) دچار است. اما اگر اولیای امور به فردی برچسب انحراف زده باشند و او نیز ((پایگاه منحرف بودن)) را پذیرفته باشد. دچار به انحراف دومین است. مانند: آدمکشان، دزدان، معتادان و غیره.
۴.کژ رفتاری فردی و گروهی
شخصی که به تنهایی از هنجار های اجتماعی منحرف شود و آن ها را نپذیرد و اجرا نکند، کژ رفتاری فردی نامیده میشود. اما اگر گروهی از افراد که به صورت دسته جمعی، هنجار های اجتماعی را نقض کنند، به آن ها ((کژ رفتاران گروهی)) میگویند. مانند: روسپیان، همجنس بازان، معتادان، باند های تبهکار و غیره.
کژ رفتاران گروهی با حمایت از اعضای گروه خود در برابر جامعه بزرگتر و تایید رفتار و حرمت قائل شدن و نیز آموزش زیر دستان که چگونه بدون دستگیری مرتکب رفتار های خلاف شوند، اعضا را یاری میرسانند و تا حد توان در حل مسائل و مشکلات آنان میکوشند.
۵.کژ رفتاری آگاهانه و نا آگاهانه
هر گاه فردی یا افرادی دانسته و از روی آگاهی و بر اساس نظام ارزشی ویژه خود دست به اعمالی میزنند که مغایر با ارزش ها و هنجار های اجتماعی باشد، چنین کژ رفتاری (Behavioral bias) را ((آگاهانه)) گویند. و اگر رفتاری ندانسته و از روی نا آگاهی و احتمالا نیندیشیده از فردی سر زند که با هنجار های جامعه منافات داشته باشد؛ این نوع کژ رفتاری را ((نا آگاهانه)) گویند.
یکی از ملاک های آگاهانه یا غیر آگاهانه بودن کژ رفتاری ها (Behavioral bias) ، ((عاملین)) آن میباشند. زیرا اگر کودکی هنوز به سن قانونی نرسیده باشد و مرتکب خلافی گردد، جامعه کژ رفتاری او را نا آگاهانه دانسته و با او مدارا و از مجازاتش خود داری میکند. این امر تنها در مورد کودکان صادق نیست؛ بلکه دیوانگان و بیماران روانی نیز تابع چنین حکمی هستند.
۶.کژ رفتاری طبیعی
هنجار های اجتماعی و فرهنگی هیچ گاه به طور کامل و مو به مو مراعات نمی شوند و همواره مقداری انحراف از الگوی ایده آل فرهنگی وجود دارد که چنین انحرافی را ((کجروی طبیعی)) میگویند. به طور کلی، رفتار های ما در جامعه در برابر دو دسته عوامل متضاد، طبیعت فردی و فرهنگ جامعه، قرار دارند.
این دو نه هیچگاه صد در صد یکی میشوند (تا ما را به یک جهت حرکت دهند) و نه هیچگاه صد در صد مقابل هم قرار میگیرند (که جامعه و حالت گروهی ما را از هم بپاشد). در نتیجه، رفتار ما در جامعه مطابق هیچ کدام از آن ها نیست. به عبارت دیگر، فرد به عنوان عضو جامعه، در حالی که همیشه یک مقدار محرومیت و سرکوبی تمایلات شخصی را میپذیرد، همان طور هم همواره مقداری از هنجار ها و الگو های فرهنگی جامعه خود را فاصله میگیرد که همین حالت دوم را ((انحراف طبیعی)) مینامند.
۷.کژ رفتاری سازنده
چنان چه فرد یا گروهی با اطلاع و آگاهی کامل از ارزش ها و هنجار های جامعه خودی، ارزش ها و هنجار های نویی بیافریند که برتر از قبلی باشد و جامعه را به سوی پیشرفت و تعالی سوق دهد، چنین انحرافی را ((کژ رفتاری سازنده)) میگویند؛ زیرا اگر جامعه ای همواره الگو های فرهنگی خود را مو به مو اجرا میکرد، فرهنگ و تمدن بشری ایستا میماند. این رویکرد معتقد است که باید به تفاوت انسان ها توجه کرد؛ زیرا انحراف از یک هنجار ممکن است کوشش افرادی برای اصلاح جامعه و یا اعتراض به بی عدالتی ها باشد.
جمع بندی
خب دوستان به پایان یکی دیگر از سری مقاله های روانشناسی رسیدیم، امیدوارم که از خواندن این مقاله لذت کافی رو برده باشید. در این مقاله ما راجب کژ رفتاری (Behavioral bias) و انواع آن صحبت کردیم و توضیح دادیم که کژ رفتاری (Behavioral bias) دقیقا چیست و جامعه شناسان آن را به چند قسمت تقسیم کرده اند. امیدوارم که این مقاله براتون مفید بوده باشه و تا قسمت بعد خدا یار و نگهدارتان.
نظرات خود را در رابطه با این مقاله، با ما در بخش نظرات به اشتراک بگذارید.
برای مطالعه مقالات بیشتر به لینک های زیر مراجعه شود:
۴ نکته در رابطه با نیاز کودک به امنیت، کارن هورنای
۶ نکته درباره اضطراب بنیادی از نظر کارن هورنای
۳ نکته درباره نیاز ها و گرایش های روان رنجور
۷ نکته درباره خودانگاره آرمانی، خودانگاره و تعارض
۴ روش پژوهش در nerve physiology یا فیزولوژی اعصاب
