امنیت غذایی
- در شرایط کنونی تامین امنیت غذایی و حفظ آن به ویژه با توجه به تقاضای روز افزون و رشد چشمگیر جمعیت از یکسو، بهره کشی شدید و ناصحیح از منابع و ذخایر محدود و تجدید ناپذیر و نیز بروز چالش هایی چون تغییر اقلیم از سوی دیگر، اهمیت بسیار بالایی دارد.
- طبق تعریف بانک جهانی ، امنیت غذایی زمانی تحقق می یابد که همه مردم در تمام اوقات، به غذای کافی برای داشتن یک زندگی سالم دسترسی داشته باشند. این امر خود دارای سه محور (موجود بودن غذا )،(دسترسی به غذا)و (پایداری در دریافت غذا ) است.
- سالم بودن و پایداری در یک سیستم غذایی، میتواند نویدبخش امنیت غذایی برای یک جامعه باشد.در این سیستم غذایی کلیه مراحل مختلف فرایند تولیدات ،فراوری محصولات غذایی،حمل و نقل و توزیع ،بازاریابی،قیمت گذاری و مصرف موادغذایی را شامل میشود. در ایران بر اغلب اهداف و اقدامات در راستای برنامه های توسعه روستایی و فعالیت های بخش کشاورزی ،نگاهی تولید محور حاکم بوده است.
- مدیریت بهینه و بهره برداری اصولی و پایدار از منابع تولید (آب،خاک،پوشش گیاهی،مراتع و جنگل ها و …) متناسب با توان اکولوژیکی و آمایش سرزمینی به عنوان ضروریاتی مهم و لازمه انکارناپذیر در دستیابی و حفظ امنیت غذایی می باشد.امنیت آبی مدتهاست که مهمترین چالش زیست محیطی کشور است. در جهان نیز با توجه به جمعیت رو به افزایش و تقاضاهای متعدد با فشارهای بیش از حد بر منابع آبی . تغییرات اقلیمی ،جدی تر شده است.
تاثیرات مخاطرات آب و هوایی (خشکسالی،سیل،تغییراقلیم و …) بر امنیت غذایی
- مخاطرات آب و هوایی چه پس از وقوع و چه در دراز مدت از جمله عوامل اصلی عدم امنیت غذایی محسوب می شوند.
- خشکسالی که تاثیرات منفی آن بر تغذیه قابل انکار نیست، یک عامل اصلی عدم امنیت غذایی محسوب می شود.
- سیل،بارش های سنگین و طوفان های گرمسیری نیز با از بین بردن دارایی های معیشتی بر امنیت غذایی تاثیر می گذارند.
- از جمله پیامدهای منفی وقوع سیلاب ها ؛فرسایش خاک،شستشوی لایه سطحی و جابه جایی عناصر غذایی،ایجاد بار رسوبی و ته نشین شدن گل ولای فراوان بر سطوح زیرکشت و باغات است که موجب عدم پایداری در تولید محصولات می شود.
- رابطه بین تغییر اقلیم و تولیدغذا تا حدود زیادی به زمان،نوع و نحوه اقدامات انطباق بستگی دارد.اما تغییرات شدیدتر اقلیمی موجب ضررهای فراوانی به امنیت غذایی کشور خواهد شد.(porter و همکاران،۲۰۱۴)
محرک های عناصر آب و هوایی و غیر آب و هوایی موثر بر اجزای تولیدی و غیر تولیدی سیستم های غذایی
اثرات تغییر اقلیم بر تولیدات بخش کشاورزی و چالش های پیشرو
- برآوردها جمعیت جهان را تا ۹ میلیارد نفر در سال ۲۰۵۰ نشان داده است. همچنین نتایج مدل ها نشان داده که اگر افزایش روند عملکرد محصولات زراعی مهم مانند گندم،ذرت و برنج در سطح کنونی ادامه داده شود.سیستم های زراعی قادر به تولید غذای کافی برای سیر کردن جمعیت جهان در آینده نیستند. دمای میانگین کره زمین نسبت به دهه های گذشته حدود ۱ درجه سانتیگراد گرمتر شده ، انتظار افزایش دما بین ۲تا۴ درجه سانتیگراد، برای دهه های آتی وجود دارد.شوک های اقلیمی مثل تنش شدید گرمایی،خشکسالی و سیل افزایش یافته و نیز ادامه خواهد داشت.(leck و همکاران،۲۰۱۵؛asseng وهمکاران،۲۰۱۵؛moore و lobell،۲۰۱۴)
- در عین حال افزایش سطح گاز کربنیک،میتواند روی عملکرد محصولات زراعی c3 مانند گندم و برنج اثر مثبت داشته باشد.
- در ایران،سطح زیرکشت محصولات زراعی در بازه زمانی ۱۹۹۰تا۲۰۱۵ روند کاهشی داشته اما در همین دوره عملکرد ،افزایشی بالایی را داشته است.این افزایش عملکرد به سبب تولید بیشتر گیاهانی با نیازهای آبی بیشتر آبیاری بیشتر بوده است .
در پایان :
- هم سو بودن رشد جمعیت و تغییر اقلیم ،تهدید امنیت غذایی را جدی تر کرده و برای برون رفت از ان به اجماع دیدگاه و همکاری جهانی نیاز است؛ چون اکثر مشکلات و ضعف های بخش کشاورزی مبنای علمی واحدی دارند. به علاوه وجود یک بانک اطلاعاتی جامع و در دسترس که در برگیرنده اطلاعات تاثیرگذار بر بهره وری کشاورزی باشد و صاحب نظران علمی و بین المللی نیز از طریق فضای مجازی به آن دسترسی داشته باشند،می تواند اقدام موثری باشد.
- بکارگیری بیش از پیش فناوری های کارآمد و اثربخش (سخت افزاری،نرم افزاری و مدیریتی ) در راستای ارتقای بهره وری از منابع ،باید مورد توجه دست اندرکاران و تصمیم گیران قرار گیرد.
