تنش و ورشکستگی آبی
آب حدودا ۷۰ درصد سطح کره زمین را در برگرفته است و ساده تر این است که فکر کنیم همیشه فراوان و در دسترس همگان خواهد بود. اما در واقع آبی که می نوشیم و برای بهداشت و آبیاری استفاده می کنیم به طرز شگفت انگیزی کمیاب است. تنها ۳ درصد آب های کره زمین شیرین است که دو سوم آن، در یخچال های طبیعی حبس شده است.
حدود ۱.۱ میلیارد نفر در جهان به آب سالم دسترسی ندارند و ۲.۷ میلیارد نفر برای حداقل یکماه در سال با مشکل حاد برای یافتن آب مورد نیاز خود دست به گریبان هستند. همچنین امروزه نبود آب برای مصارف بهداشتی حدود ۲.۴ میلیارد نفر از مردم کره زمین معضل بزرگی شده است. این گروه از مردم به ویژه خردسالان در برابر بیماری هایی مثل وبا و تب تیفوئید بسیار آسیب پذیر هستند. تا سال ۲۰۲۵ ممکن است حداقل دو سوم مردم جهان با کاهش شدید منابع آب در دسترس مواجه شوند. وقتی آب از دسترس خارج می شود یکی از اولین پیامدهای آن می تواند کاهش نرخ توسعه اقتصادی باشد.
بسیاری از سیستم های آب که موجب ادامه دوام اکوسیستم های اصلی می شوند و جمعیت های بزرگ انسانی را تغذیه می کنند تحت تنش های روز افزون قرار دارند. رودخانه ها،دریاچه ها وآبخوان ها درحال مرگ هستند و یا بیش از آستانه بحرانی آلوده شده اند. بیش از نیمی از زمین های مرطوب ناپدید شده اند. بخش کشاورزی به تنهایی از تمام بخش های دیگر بیشتر آب مصرف میکند و بالاترین درصد هدر رفت را نیز دارد.
تغییرات اقلیمی در حال دگرگون کردن الگوهای آب و هوایی و همچنین حجم آب در دسترس است و در برخی نقاط موجب خشکسالی و در نقاط دیگر موجب سیل شده است.
با نرخ مصرف فعلی آب، این وضعیت تنها در حال بدتر شدن است وتا سال ۲۰۲۵ تمامی اکوسیستم ها آسیب های بیشتری خواهند دید. بشر تاکنون با استفاده از آبراهه ها، ساخت سد و چاه، سیستم های وسیع آبیاری و سازه های آبی توانسته تمدن خود را رشد داده و سرپا نگه دارد اما سیستم های آبی به طرز روز افزونی تحت تنش قرار گرفته اند و بسیاری از رودها و دریاچه ها و آبخوان ها در حال خشک شدن هستند.
آلودگی های آبی ناشی از منابع گوناگونی مانند؛ آفت کش ها و کودها که از مزارع شسته می شوند، فاضلاب تصفیه نشده شهری و صنعتی و… هستند. حتی سفره های آب زیرزمینی از آلودگی مصون نمانده اند.
بخش کشاورزی ۷۰ درصد از آب شیرین در دسترس جهان را به خود اختصاص می دهد و به طور میانگین به دلیل نشت گسترده با نرخ هدر رفت ۶۰ درصدی در دنیا مواجه است. بهره گیری از روش های ناکارآمد درکنار کشت دانه های پر آب خواه، منجر به این حجم از هدر رفت در بخش کشاورزی شده است.کشورهای چین،هند،استرالیا، اسپانیا که تولیدات عمده کشاورزی را دارند اکنون به آستانه مصرف مجاز منابع آبی خود رسیده اند. افزون بر این مشکل، کشاورزی مسئول بخش بزرگی از آلودگی منابع آبی دنیا است.
در ۵۰ سال گذشته، جمعیت کره زمین بیش از دو برابر شده است. این رشد شتابان همراه با رشد اقتصادی و صنعتی روز افزون جهانی، اکوسیستم های آبی در دنیا را تغییر داده و منجر به از دست دادن بخش بزرگی از تنوع زیستی شده است. امروزه، ۴۱% جمعیت جهان در بستر رودخانه هایی که تحت تنش های آبی قرار دارند، زندگی می کنند.
نگرانی ها در مورد دسترسی به آب سالم همزمان با افزایش ناپایدار استفاده از آن، روز به روز در حال افزایش است. علاوه بر آن، حتی در کشورهایی با منابع آبی کافی، کم آبی و تنش های آبی دور از انتظار نیست.
البته دلایل دراین کشورهاعموما فاکتورهایی مانند زیرساخت های معیوب و شبکه های آبرسانی است. همچنین تغییرات اقلیمی نیز مانند فاکتورهای انسانی به طور روز افزون کودکان نسل های آتی را از حق دسترسی به آب سالم و پاک محروم میکند.
تنش و بحران های آبی مثل همیشه در مورد اقشار ضعیف تر، زنان و کودکان که معمولا به فراهم کردن آب در کشورهای در حال توسعه می پردازند، قربانیان بیشتری می گیرد. هرچه فاصله از آب بیشتر باشد دسترسی به آن نیز هزینه بالاتری به همراه دارد که برای این قشر به معنای زمان کمتر برای آموزش و سایر نیازهای زندگی است. همچنین حمل آب در فاصله های طولانی برای این قشر در آفریقا و آسیا یک مسئولیت سنگین فیزیکی است که آنها را در معرض ریسک های سلامت و امنیت قرار می دهد.
ضرورت اقدام سریع برای مقابله با تنش های آبی، کشورها را به آن واداشته است که برنامه های کنترلی مدون و همکاری های فرامرزی، برای کنترل نسبی این شرایط را شدت بخشند.
اهداف سازمان بهداشت جهانی برای سال ۲۰۳۰ برای کشورهای در حال توسعه این است که همه به آب سالم برای آشامیدن و مقاصد بهداشتی دسترسی داشته باشند(دسترسی به منبع آب سالم در زمان کوتاه تر از یک پیاده روی نیم ساعته تعریف شده است).
استفاده از آب هر چه باشد، مدیریت و کاهش مصرف همیشه ممکن است. تنش و ورشکستگی آبی باید در اولویت اول مدیران قرار گیرد و هدف اصلی شورای جهانی آب افزایش آگاهی مردم نسبت به مسئله آب باشد، امری که امید داریم پا به پای کشورهای پیشگام، در ایران نیز به وقوع بپیوندد.
