روش های پژوهش در روانشناسی

روش های پژوهش در روانشناسی از نکات بسیار مهم و ضروری هست، که دانستن آن بر هر روانشناس و هر کسی که به روانشناسی علاقه دارد واجب است؛ چون که ما با استفاده از این روش ها میتوانیم درستی یا نادرستی نظریه های موجود و نظریه هایی که خودمان ارائه میکنیم بررسی کنیم و متوجه بشیم که آیا این نظریه درست است یا خیر؟

به طور کلی روش های پژوهش در روانشناسی به چهار قسمت تقسیم میشود، که عبارتند از: فرضیه سازی، آزمایش، روش همبستگی، مشاهده.

هر کدوم از این بخش ها به یکدیگر مرتبط هستند و برای بررسی درستی یا نادرستی یک مسئله از همه این روش ها استفاده میشود. بنابراین اکثر روانشناسان، برای اینکه به طور کامل از درستی یا نادرستی نظریه ای که ارائه میکنند مطمئن شوند از همه این روش ها بهره میگیرند.

پس با ما در مقاله ۴ تا از روش های پژوهش در روانشناسی همراه باشید تا شما را با هر یک از این روش ها آشنا کنیم.

فهرست

• فرضیه سازی
• آزمایش
• روش همبستگی
• مشاهده
• جمع بندی

فرضیه سازی

نخستین گام در هر طرح پژوهشی ساختن فرضیه (یعنی گزاره و عبارتی که بتوان آن را آزمایش کرد) در زمینه ی موضوع بررسی باشد میتوان این فرضیه را مطرح کرد که هنگامی میتوان خاطرات بیشتری از نخستین سال های زندگی به یاد آورد که در محل اصلی وقوع آن رویداد ها قرار گرفت.

اما پژوهشگر از چه راهی به این فرضیه دست میابد؟ برای این کار نمیتوان نسخه ای پیچید.مشاهده گر تیزبین وضعیت های طبیعی، فرصت هایی را برای طرح فرضیه به دست آورد. برای مثال، ممکن است متوجه شده باشید که وقتی به خانه پدری خود برمیگردید وقایع دوره  دبیرستان را بهتر به خاطر می آورید. همین مشاهده میتواند فرضیه یاد شده را به وجود آورد. فرضیه سازی باعث آشنایی بیشتر با نوشته های علمی مربوطه از قبیل کتاب ها و مقالات در زمینه مورد نظر میشود.

آزمایش

نیرومند ترین روش علمی در بین روش های پژوهش در روانشناسی، آزمایش است که در آن پژوهشگر شرایط را به دقت و غالبا درآزمایشگاه کنترل میکند و دست به اندازه گیری هایی میزند تا روابط بین متغیرها را کشف کند.

متغیر، هر چیزی است که بتواند اندازه ها یا مقادیر گوناگونی داشته باشد. برای مثال هدف آزمایش ممکن است کشف ارتباط بین دو متغیر حافظه و بیخوابی باشد (مثلا بخواهیم مشخص کنیم که توانایی یادآوری خاطرات کودکی در نتیجه بیخوابی کاهش میابد یا نه).

به همان اندازه که توانایی به خاطر سپردن به شیوه نظامدار با میزان خواب تغییر کند، میتوان نتیجه گرفت که به همان نسبت ارتباط منظمی بین این دو متغیر وجود دارد.

روش همبستگی

همه مسائل را نمیتوان با روش آزمایشی بررسی کرد. موقعیت های زیادی پیش می آید که در آن ها محقق نمیتواند تعیین کند کدام دسته از آزمودنی ها در چه وضعیت آزمایشی قرار گیرند.

برای مثال هر گاه بررسی این فرضیه مطرح باشد که افراد مبتلا به بی اشتهایی روانی بیش از افرادی با وزن بهنجار به تغییر مزه ها حساس اند. برای این منظور مسلما نمیتوان کسانی را که وزن بهنجار دارند انتخاب و نیمی از آن ها را وادار کرد که به بی اشتهایی روانی دچار شوند!

به جای این کار، گروهی را که در حال حاضر دچار بی اشتهایی روانی هستند یا گروهی را که وزن بهنجار دارند برمیگزینیم و تفاوت آن ها را از لحاظ حساسیت نسبت به مزه ها بررسی میکنیم. به طور کلی، به کمک روش همبستگی میتوان معین کرد متغیری که بر آن کنترل نداریم با متغیری دیگری که مورد توجه ماست ارتباط یا همبستگی دارد یا نه.

مشاهده

در نخستین مراحل پژوهش در هر زمینه، دست زدن به بررسی های آزمایشگاهی یا همبستگی شاید کاری شتابزده باشد و ممکن است از راه مشاهده پدیده مورد نظر در وضعیت طبیعی آن، پیشرفت بیشتری حاصل شود.

مشاهده دقیق رفتار حیوان ها و آدمیان گام آغازین در بسیاری از پژوهش های روانشناختی بوده است. برای مثال، مشاهداتی روی نخستین ها در زیستگاه طبیعی آن ها ممکن است اطلاعاتی درباره نظام اجتماعی آن ها فراهم آورد. همان اطلاعاتی که میتواند ما را در بررسی های آزمایشگاهی یاری دهد.

فیلمبرداری از نوزادان میتواند جزییات الگوهای حرکتی آنان را اندکی پس از تولد، و نیز نوع محرک هایی را که نوزادان به آن ها پاسخ میدهند آشکار سازد. پژوهشگرانی که به مشاهده رفتار در شرایط طبیعی میپردازند باید دوره آموزشی لازم را در کار مشاهده و ثبت دقیق رفتار گذرانده باشند تا بتوانند از انعکاس سوگیری های خود در گزارش ها پرهیز کنند.

جمع بندی

ما در این مقاله راجب روش های پژوهش در روانشناسی صحبت کردیم و دانستیم که چهار روش فرضیه سازی، آزمایش، روش همبستگی و مشاهده، روش هایی هستند که روانشناسان با استفاده از آن ها به تحقیق در روانشناسی و بررسی درستی یا نادرستی هر یک از نظریه های موجود در روانشناسی میپردازند و موجب پیشرفت و توسعه روانشناسی میشوند.

برای مشاهده مقالات مرتبط به لینک های زیر مراجعه شود:

گستره روانشناسی و ۳ نکته که باید بدانیم

خاستگاه تاریخی روانشناسی (قسمت ۱)

خاستگاه های تاریخی روانشناسی (قسمت ۲)

رویکرد های روانشناسی _ ۵ رویکرد روانشناسی